Hic sunt leones

Meer dan eens heb ik het me afgevraagd: hoe zou mijn wereld er mentaal uitzien wanneer ik geen beschikking had over kaarten en plattegronden? Ik zou me waarschijnlijk alleen een beeld kunnen vormen van mijn direct omgeving, misschien een volgende kring vermoeden achter mijn cirkel, maar alles daar weer buiten zou aan mijn aandacht en bewustzijn ontsnappen. Bij het maken van de eerste globes en wereldkaarten waren grote delen van het aardoppervlak nog onontdekt. Voor het gemak werden de onbereisde woestenijen door cartografen ingevuld met de tekst hic sunt leones (hier zijn leeuwen). Met andere woorden: dit is de wildernis, wat hier schuilgaat weten we niet, maar betreden is niet zonder risico.

Ik kan altijd terugvallen op een stadsplattegrond en Bologna zou ik niet direct een gevaarlijke jungle noemen – maar in onbekend gebied voel je de hete adem van zo’n leeuw af en toe toch in je nek. Als dappere gladiator word je voor de leeuwen geworpen, of was het voor de sabeltandtijgers? (Vergeef me mijn wat archaïsche vergelijking – ik lees momenteel onder andere Tacitus’ beschrijvingen van de Romeinse geschiedenis. Keizers stuurden hele legioenen op ontdekkingstocht naar die woestenijen vol leones, en anders regelden ze wel een ontmoeting tussen een gladiator en een letterlijke leeuw.) 

Althans: ik dacht dat het zo zou voelen, met mijn rammelende kennis van het Italiaans, niet altijd even denderende richtingsgevoel en eerdere ervaringen met wonen in het buitenland. 

Maar wat blijkt? Ik ben in dit Italiaanse verhaal niet de cartograaf die zijn route uitzet, maar de ontdekkingsreiziger die zelf wil zien waar die wilde beesten zich dan ophouden. Afgelopen weekend werd ik door een Italiaan (in kniekousen en een korte broek) mee op sleeptouw genomen, de heuvels rondom Bologna in. Ik volgde hem, maar meer nog volgde ik het glooiende landschap, de bloesems, de logica dat elke heuvel die omhoog voert, uiteindelijk ook weer omlaag voert. Ik wist niet waar ik was, hoe ver Bologna nog lopen was en om eerlijk te zijn – wie deze Italiaan precies was. Voor een leeuw leek hij me te zachtaardig, misschien eerder een niet-ontdekte vossensoort – slim en behendig. Ik besefte dat ik me niet laat leiden door angst, maar door nieuwsgierigheid.

Nieuwsgierig naar de aard van de Bolognese mens, naar een wereld die nieuw is maar vriendelijk aanvoelt. Om Bologna te leren kennen, kijk ik door de ogen van de Grote Zonen van de stad – Pier Paolo Pasolini en Lucio Dalla. PPP werd deze week precies honderd jaar geleden geboren in Bologna, een feit waaraan niet te ontkomen is. Iedere boekhandel heeft een Pasolini-etalage, er worden Pasolini-wandelingen georganiseerd en de bioscopen draaien alle Pasolini-klassiekers. En dat terwijl de beste man het grootste deel van zijn leven doorbracht in Rome, en daar zijn grote roem verwierf. Die twee steden trof ik vanochtend aan in een filmzaal – mijn stoel stond in Bologna, maar de film die vertoond werd voerde me naar de buitenwijken van Rome begin jaren ‘60. Ik begreep vrijwel niets van Mamma Roma,  maar de emoties van Anna Magnani spatten van het scherm. Een film over dolende mensen, op zoek naar een manier om hun dagen door te komen en niet aan hun verleden ten onder te gaan. Een film over groot leed en groot plezier – daarvoor had Pasolini genoeg aan zwart-wit beelden.

Ook Lucio Dalla legde een grote interesse voor zijn medemens aan de dag – de grote zanger van Bologna was links en een grote inspiratiebron voor tout cultureel Bologna. Veel van zijn liedjes gaan over het leven in de stad hier, zonder daarbij degenen die het moeilijk hebben uit het oog te verliezen. Het oeuvre van Dalla is omvangrijk, ik begin net aan mijn ontdekkingstocht. Dat hij een goede compagnon zal zijn tijdens mijn verblijf, daar twijfel ik echter niet aan. Een nummer over leeuwen heb ik nog niet ontdekt, maar een wild dier is nooit ver weg hier in Italië, let maar op voor de wolf – Attenti al lupo.